Oefenprogramma’s als belangrijk onderdeel van een valpreventieprogramma

In een vergrijzende samenleving waarin valincidenten steeds vaker voorkomen, zijn oefenprogramma’s een belangrijk middel om fysieke kwetsbaarheden zoals spierzwakte, evenwichtsstoornissen, beperkte mobiliteit en verstoorde gangpatronen aan te pakken. Daarnaast vormen ze vaak een onmisbaar onderdeel van een multifactorieel valpreventieprogramma, waarbij ook andere valrisicofactoren in rekening worden gebracht.

Het artikel “Effects of Otago Exercise Program and aquatic exercise on fall risk in older adults: A systematic review” (Dong et al., 2025) biedt een diepgaande analyse van twee evidence-based oefenprogramma’s: het Otago Exercise Program en Aquatic Exercise. Beide interventies worden internationaal ingezet bij oudere personen met een verhoogd valrisico. De studie onderzoekt op welke manier deze programma’s bijdragen aan het verlagen van dat risico.

Onderzoeksmethode en opzet

De auteurs voerden een systematische review uit van 33 studies die de effecten van beide type oefenprogramma’s onderzochten. Daarbij lag de focus op de verbetering van spierkracht, evenwicht, lichamelijke en cognitieve functies bij ouderen personen.

Effecten van het Otago oefenprogramma

Het Otago oefenprogramma bestaat uit een combinatie van spierversterkende oefeningen voor de onderste ledematen, evenwichtstraining en begeleide wandelmomenten. De oefeningen worden “op land” uitgevoerd en zijn specifiek afgestemd op thuiswonende ouderen.

De resultaten tonen aan dat het Otago oefenprogramma bijzonder effectief is in het versterken van de spierkracht in de onderste ledematen, wat bevorderlijk is voor de mobiliteit. Daarnaast verbetert het programma voornamelijk het statische evenwicht (wat oudere personen helpt stabiel te blijven tijdens stilstand), en in mindere mate het dynamische evenwicht (wat oudere personen helpt stabiel te blijven tijdens beweging). Een bijkomend voordeel is de psychologische impact: deelnemers winnen aan zelfvertrouwen, voelen zich veiliger bij het bewegen en hebben minder angst om te vallen.

Effecten van aquatische oefeningen

Ook oefenvormen in het water tonen hun nut. Dankzij de opwaartse kracht, weerstand en stabiliserende eigenschappen van water, verbeteren aquatische oefeningen in het bijzonder het dynamische evenwicht – zoals bij stappen, draaien en opstaan. Dit maakt aquatische oefeningen bijzonder geschikt voor oudere personen met gewrichtsklachten of obesitas, doordat de gewrichten minder worden belast. De spierversterkende werking van aquatische oefeningen zijn over het algemeen wel iets beperkter dan bij het Otago oefenprogramma.

Conclusie van de studie: twee waardevolle types van oefenprogramma’s

De systematische review besluit dat zowel het Otago oefenprogramma als aquatische oefeningen veilige, doeltreffende en wetenschappelijk onderbouwde interventies zijn. Ze dragen bij aan een lager valrisico, verbeterde fysieke en cognitieve functies en een verhoogde levenskwaliteit bij ouderen personen. De auteurs onderstrepen het belang van een gestructureerde trainingsaanpak, met aandacht voor intensiteit, duur, frequentie en individuele afstemming.

Meer weten? Lees dan hier het volledige artikel: https://shorturl.at/dqKue

De Vlaamse context: het VL-Otago oefenprogramma

Het Expertisecentrum Val- en fractuurpreventie Vlaanderen (EVV) vertaalde het Otago oefenprogramma naar de Vlaamse context met het VL-Otago oefenprogramma. In deze aangepaste versie:

• wordt niet alleen gefocust op de onderste ledematen, maar worden ook functionele spiergroepen breder aangesproken;

• is er extra aandacht voor dynamische evenwichtsoefeningen, die aansluiten bij de dagelijkse activiteiten van oudere personen;
• worden oefeningen individueel afgestemd en professioneel begeleid door Vlaamse Otago instructeurs.

Wil je meer te weten komen over het Vlaamse Otago oefenprogramma of wil je het oefenprogramma graag aanbieden aan oudere personen?

Raadpleeg onze website en schrijf je in voor de opleiding tot Vlaamse Otago instructeur in het najaar van 2025.